Economische visie: AEX-analyse
De AEX-index is de hoofdgraadmeter van de Nederlandse beursindex. Deze index volgt de koersontwikkeling van de 25 grootste ondernemingen naar marktkapitalisatie. Iedere 3 maanden analyseer ik aan de hand van de Golden Crosses beleggingsmethode de status van Nederlands belangrijkste beursindex. Gaat de index verder stijgen en wat zijn bijvoorbeeld de onderliggende risico’s? Welke individuele aandelen binnen de index bieden de meeste kansen en welke kunt u beter vermijden? De AEX-analyse dient als voorbeeld hoe u zelf goed onderbouwd in 5 simpele stappen een potentiële belegging kunt analyseren. Daarbij plaats ik direct de kanttekening dat geen enkele analyse-methode in de wereld een garantie geeft op een 100% rendementsscore. Echter, een gedisciplineerde toepassing van de beleggingsmethode zal op de lange termijn waarde toevoegen en risico’s verlagen. De Golden Crosses beleggingsmethode is een combinatie van fundamentele en technische analyse.
Stap 1: Wat is de status van de risico-indicator?
Als alle 25 onderliggende ondernemingen in koers stijgen, zal het u niet verbazen dat de AEX-index stijgt. En als ze alle 25 dalen, zult u ook begrijpen dat de index daalt. Maar vaak is de praktijk anders. Binnen één index kunnen de onderliggende bedrijven in zowel opgaande als neergaande trends bewegen. Het aantal stijgende ten opzichte van dalende trends bepaalt de richting van de index. Daarbij ook nog rekening houdend met de respectievelijke wegingsfactoren, want ieder bedrijf heeft op basis van marktkapitalisatie en free-float een bepaalde wegingsfactor bij de berekening van de indexstand.
Om de status van de trend te bepalen gebruik ik één risico-indicator uit de technische analyse. Ik maak gebruik van het 50- en 200-daags voortschrijdend gemiddelde. Oftewel het gemiddelde van respectievelijk de 50 en 200 laatste slotkoersen (zie bovenstaande grafiek). Het 50-daags voortschrijdend gemiddelde wordt weergegeven door de blauwe lijn, het 200-daags voortschrijdend gemiddelde door de rode lijn. Als de blauwe lijn boven de rode lijn beweegt, dan is er sprake van een golden cross-fase. Oftewel een stijgende lange termijn trend. Indien de blauwe lijn onder de rode lijn noteert, dan is er sprake van een dead cross-fase. Dit betekent dat er gevaar dreigt en dat de trend volgens de indicator neerwaarts is.
Sinds 22 juli 2016 noteert de AEX-index in een golden cross-fase. Sindsdien noteert de blauwe lijn onophoudelijk boven de rode lijn. Er is volgens mijn risico-indicator sprake van een lange termijn stijgende trend. Als de index binnen de golden cross-fase op haar beurt boven de blauwe lijn noteert, dan is er zelfs sprake van een sterk stijgende trend! Dit is sinds begin september weer het geval.
De rode lijn, het 200-daags voortschrijdend gemiddelde, is een zeer belangrijke scheidslijn. In stijgende trends vormt de rode lijn vaak de onderkant van de opgaande trend. Het is dus een uitgelezen moment om rond de rode lijn te kopen, zolang er sprake is van een golden cross-fase. Een dergelijk moment is er de afgelopen periode weer geweest. Op 29 augustus was het raak. In het heetst van de strijd was het opnieuw het ideale (bij)koopmoment. Achteraf gezien waren alle of bijna raakpunten met de rode lijn prima aankoopmomenten.
De AEX-index is op 14 november gesloten op 541,73 punten. De blauwe lijn bevindt zich op 539,65. Beleggers die geloven in een sterke trend vertrouwen erop dat de index zijn correctie van de laatste dagen heeft afgerond. De blauwe lijn vormt tenslotte de onderkant van een sterk stijgende trend. Het 200-daags voortschrijdend gemiddelde, de rode lijn, noteert momenteel op 522,32. De index mag dus nog ruim 19 punten verder corrigeren en dan nog is er sprake van een stijgende trend. Het blind vertrouwen op mijn risico-indicator had tot nu toe voor een prima rendement gezorgd. De golden cross op 22 juli 2016 was bij een slotkoers van 453,35 punten. Derhalve is de voorlopige score een koerswinst van 19,5%. Dit is exclusief dividend. Achteraf is beleggen makkelijk, maar had u deze stijging vooraf kunnen voorspellen? De risico-indicator is een prima hulpmiddel.
De hoofdtrend is POSITIEF.
Stap 2: Wat is de status van de risico-indicator voor de 25 onderliggende bedrijven?
Op alle 25 bedrijven uit de AEX kan ik afzonderlijk mijn risico-indicator toepassen. Zie mijn risico-indicator daarbij maar als een soort enquête. Een grafiek van een aandeel of index is niets anders dan een grafische weergave van wat alle beleggers van de waardering van een bedrijf of index vinden. Stijgende koersen in een grafiek wijzen op enthousiasme onder de geënquêteerden. Dalende koersen wijzen juist op pessimisme. De belegger stemt met zijn koop- of verkoopgedrag over de huidige waarderingen. Hoe groter de onderneming of de onderliggende index is, des te meer beleggers het effect zullen volgen. Bij een enquête kunnen wij concluderen dat hoe meer mensen meedoen aan deze enquête, des te betrouwbaarder de uitkomst is. Zo werkt het mijn inziens ook bij beleggen. Hoe groter het bedrijf is, des te betrouwbaarder is de uitkomst van de enquête. De beurskoers zal dan eerder een betere weerspiegeling zijn van de onderliggende prestaties van het bedrijf. De stand van de AEX-index is de uitkomst van een enquête onder de volgers van de 25 onderliggende bedrijven. Mijn risico-indicator is dan ook betrouwbaarder als het wordt toegepast op de AEX-index, dan op ieder bedrijf afzonderlijk. Desalniettemin kan uit de analyse van de 25 individuele bedrijven extra informatie worden gehaald. Hoe meer bedrijven er in een golden cross noteren, des te breder wordt de hoofdtrend van de AEX-index gedragen.
Op dit moment noteren 18 van de 25 bedrijven in een golden cross-fase (zie bovenstaande tabel). Dit zijn er 2 meer dan vorig kwartaal, toen 16 bedrijven in een golden cross-fase noteerden. Om trendveranderingen vroegtijdig te signaleren maak ik ook gebruik van de “3-dagen-regel”. Als de koers namelijk vanuit een dead cross-fase 3 aaneengesloten beursdagen boven de rode lijn noteert (zonder deze te raken), dan wijst dit op een verhoogde kans op een verandering van de onderliggende trend. In dit voorbeeld van dalend naar stijgend. Als belegger wil je zo spoedig mogelijk op een stijgende trend inspelen. Wachten op het golden cross-signaal om te kopen, kan betekenen dat er al een groot deel van de winst voorbij is gegaan. Tijdens het laatste golden cross-signaal in de AEX, juli 2016, viel de dag van de golden cross bijna gelijk met de “3-dagen-regel”. De koersen waren ook bijna gelijk. Dit is toeval en zeker niet altijd het geval.
Momenteel krijgen 17 bedrijven de “groene” indicatie in de tabel. Hiermee geef ik aan dat de betreffende bedrijven (de laatste reeks) 3 aaneengesloten beursdagen boven de rode lijn hebben genoteerd zonder deze te raken. Wanneer de beurskoers meer dan 3 aaneengesloten beursdagen onder de rode lijn noteerde, dan wordt dit aangeduid met de “rode” kleur. In perioden van trendwisseling kan een aandeel al wel boven de rode lijn noteren, maar nog niet in een golden cross-fase en vice versa. De “3-dagen-regel” is een zogenaamd voorlopend signaal. Wanneer aan de regel wordt voldaan, dan stijgt de kans op een trendommekeer. Het feit dat er momenteel 18 golden crosses zijn en 17 bedrijven een groene indicatie hebben op basis van de “3-dagen-regel” geeft extra informatie. Blijkbaar dreigt één van de golden crosses in de nabije toekomst te veranderen in een dead cross.
Een groene kleur wijst op een krachtige golden cross (de koers noteert meer dan 3 aaneengesloten beursdagen boven het 200-daags voortschrijdend gemiddelde én in een golden cross) of op een zwakke dead cross (de koers noteert meer dan 3 aaneengesloten beursdagen boven het 200-daags voortschrijdend gemiddelde terwijl de risico-indicator nog in een dead cross-fase noteert). De rode kleur wijst op een krachtige dead cross (de koers noteert in een dead cross-fase én noteert ook meer dan 3 aaneengesloten beursdagen onder de rode lijn) of op een zwakke golden cross (het aandeel noteert nog wel in een golden cross-fase, maar de koers noteert inmiddels meer dan 3 aaneengesloten beursdagen onder het 200-daags voortschrijdend gemiddelde).
Op basis van mijn risico-indicator zijn meestal de aandelen die vanuit een dead cross-fase komen, “nee” in combinatie met een “groen” veld, het meest interessant. Dit zijn de aandelen die waarschijnlijk van een dalende trend overgaan in een stijgende trend. Deze combinatie is er momenteel niet. Hoe langer de bestaande golden cross-fase duurt, des te waarschijnlijker is het dat de waardering al hoog is. Het aankopen van aandelen die al geruime tijd in een golden cross-fase bewegen, gaat waarschijnlijk gepaard met extra risico’s. Tenzij uiteraard de winstgroei de stijging rechtvaardigt. Denk hierbij aan het aandeel DSM (zie bovenstaande grafiek in combinatie met de tabel). DSM is een klassiek voorbeeld van hoe krachtig mijn risico-indicator signalen kan geven. Het golden cross-signaal in het voorjaar van 2016 is zeer profijtelijk geweest. En iedere correctie werd opgevangen bij het 200-daags voortschrijdend gemiddelde wat op haar beurt weer een prima nieuw instapmoment betekende voor beleggers die nog geen positie hadden. Mijn risico-indicator geeft nog geen teken van verzwakking. Maar aan iedere golden cross-fase komt een keer een eind. Dat hoeft zeker niet te betekenen dat dit op korte termijn gebeurd, maar het mooiste signaal was ten tijde van de golden cross.
Ahold is een bewijs van het tegenovergestelde. Het dead cross-signaal in het najaar van 2016 was achteraf een goede waarschuwing om posities af te bouwen. Ondanks de opleving van de laatste weken is er nog geen enkele garantie dat het dieptepunt voorbij is. De trend is nog steeds dalend. Wanneer u fundamenteel positief bent, mag u wel hoop putten uit het feit dat de koers inmiddels meer dan 3 aaneengesloten beursdagen boven de blauwe lijn noteert.
Een bewijs dat de risico-indicator geen 100% garantie is op enkel maar betrouwbare signalen, is de grafiek van Gemalto. Verschillende keren heeft het aandeel golden cross-signalen (koopsignalen) gegeven, maar keer op keer was het signaal vals. Het laatste dead cross-signaal was daarentegen een goed waarschuwingssignaal. De indicator is zeker een goed hulpmiddel, maar 100% garanties kunnen er niet aan ontleend worden. Om miskopen te voorkomen zullen er dus meer analyse-stappen dienen te worden uitgevoerd.
Het feit dat het aantal golden crosses is toegenomen, geeft aan dat de breedte van de trend in kracht is verbeterd de afgelopen 3 maanden. In de breedte is de kracht van de trend van de AEX-index POSITIEF.
Stap 3: Hoe betrouwbaar is de huidige golden cross in de AEX-index?
Warren Buffett investeert nooit in beleggingen die hoog gewaardeerd zijn. “Wees niet hebzuchtig wanneer anderen dit zijn. Wees hebzuchtig wanneer anderen bevreesd zijn”, is één van zijn bekende uitspraken. De lange termijn grafiek van de AEX-index leert ons dat de meest recente golden cross van juli 2016 plaatsvond terwijl deze nog relatief ver verwijderd was van de hoogste koers ooit. Dit zegt overigens niets over de mogelijkheden van verdere koersstijgingen. Want wellicht zijn de huidige winsten van de onderliggende bedrijven veel lager dan ten tijde van de recordniveaus van de AEX. De koers dient tenslotte een afspiegeling te zijn van (toekomstige) winsten.
De betrouwbaarheid van golden crosses verschilt naar mijn mening. Een golden cross na een koersdaling van 50% of meer is naar mijn mening het meest interessant. Dan hebben we namelijk te maken met de uitspraak: “Wees hebzuchtig wanneer anderen bevreesd zijn”. De laatste grote correctiefase begon in 2015 en eindigde vorig jaar februari. Sindsdien heeft de AEX-index geen noemenswaardige correctie meer laten zien en noteert inmiddels hoger dan de niveaus van 2015. Inmiddels is de top van 2007, voor de kredietcrisis, getest.
De huidige golden cross-fase duurt nu bijna 16 maanden. Een gemiddelde golden cross-fase duurt ongeveer 1,5 jaar. Ondanks dat de AEX-index het niveau van voor het begin van de kredietcrisis nadert, is dit geen reden om op basis van mijn risico-indicator negatief te zijn. De betrouwbaarheid van het huidige golden cross-signaal is hoog en daarmee POSITIEF.
Stap 4: Levert het handelen enkel op basis van golden- en dead cross-signalen rendement op?
Om de kracht van de golden en dead cross-indicator duidelijk te maken heb ik een analyse gemaakt van het zuiver volgen van golden- en dead cross-signalen vanaf 1 januari 2000 (zie onderstaande tabel). Daarbij heb ik in mijn onderzoek de eerste transactie volgens de Golden Crosses beleggingsmethode pas gedaan bij de eerste golden cross na 1 januari 2000. Bij de berekening van het rendement op lange termijn is geen rekening gehouden met dividend, rente en transactieprovisies. Mijn inschatting is overigens dat, rekening houdend met deze extra factoren, het resultaat slechts beperkt zal wijzigen. In de periode van golden crosses ontvangt de belegger op basis van de Golden Crosses beleggingsmethode tenslotte ook gewoon dividend en in tijden van dead crosses ontvangt de belegger rente over de liquiditeit.
Er zijn deze eeuw slechts 10 golden en 9 dead crosses geweest. 19 transacties in een AEX-tracker betekent weinig transactiekosten. In perioden van dead crosses betaalt u geen beheerfee of bewaarloon wanneer u de gelden naar een spaarrekening boekt. Deze kosten heeft u wel bij een buy-and-hold strategie.
Het begin van deze eeuw kenmerkte zich door de ICT-crisis. Deze crisis veroorzaakte een forse correctie op de Amsterdamse beurs. Het uiteindelijke rendement vanaf de eeuwwisseling ligt bij het volgen van de Golden Crosses risico-indicator fors hoger dan voor de buy-and-hold strategie. Een belegger die de buy-and-hold strategie had toegepast en tegen de slotkoers van 31 december 1999 had gekocht, had nu een koersrendement van -19,31%. De belegger die bij iedere golden cross tegen de slotkoers van die dag had gekocht en op iedere daarop volgende dead cross tegen de slotkoers had verkocht, had een rendement behaald van 99,52%. Bijna 100%! De Golden Crosses beleggingsmethode heeft vooral toegevoegde waarde in perioden dat beurzen een crisis doormaken.
Verliezen worden dan beperkt. De slechtste beleggingsperiode op basis van mijn risico-indicator was tijdens de ICT-crisis. De eerste handeling op basis van de methode leverde meteen een verlies op van 22,68%. Niet direct hoopgevend voor iemand die dan op basis van de risico-indicator was gestart. Maar de tabel laat duidelijk zien dat er tijdens de kredietcrisis, de periode 2006 t/m 2009, geen enkele transactie was met een verliesresultaat! De periode 2011/2012 was weer duidelijk lastiger beleggen op basis van mijn indicator. De beste golden cross-fase in de AEX-index was de periode 10 augustus 2012 t/m 16 september 2015 met een winst van 31,48%.
Voorlopig staat de huidige golden cross-fase op een tussentijdse winst van 19,49% en lijkt hiermee op weg naar een nieuwe mooie winstfase. Overigens is een groot deel van dit rendement pas tot stand gekomen na de verkiezingsuitslag in de VS op 9 november 2016. De Golden Crosses beleggingsmethode laat voornamelijk zijn toegevoegde waarde zien bij dalende beurzen. Van de 10 golden crosses sinds de eeuwwisseling zijn er 3 verlieslatend geweest. Mijn risico-indicator signaleert overigens geen crashes. Plotselinge sterke koersdalingen kunnen zich in iedere periode voordoen. Ook in een golden cross-fase (zie ook het voorbeeld van het aandeel Gemalto). De beurscrash van 1987 was zo’n voorbeeld die niet vooraf door mijn risico-indicator werd gesignaleerd.
Ik realiseer mij dat het startpunt van de vergelijking van de 2 methoden arbitrair is. Door de eeuwwisseling als startdatum te kiezen komt mijn risico-indicator goed uit de verf. Ik had ook perioden kunnen rapporteren waarin de Golden Crosses beleggingsmethode minder voordeel zou hebben opgeleverd ten opzichte van de buy-and-hold strategie. Amerikaanse onderzoeken wijzen uit dat het gebruik van mijn risico-indicator op de S&P500 over langere perioden geen extra rendement geeft. De rendementen op basis van buy-and-hold en de Golden Crosses methode zijn dan ongeveer aan elkaar gelijk. Maar de onderzoeken wijzen wel uit dat het risico van mijn beleggingsmethode, op basis van golden- en dead crosses, lager ligt. Voor de AEX-index en veel andere indices zie ik, naast risicobeheersing, ook op het gebied van rendement een positieve bijdrage van het gebruik van de risico-indicator. De lange termijn bewijst in ieder geval dat het gedisciplineerd handelen op basis van golden crosses geen extra rendement oplevert, maar wel de risico’s verlaagd. Het gebruik ervan op de AEX-index geeft een prachtig resultaat.
De uitkomsten op lange termijn rechtvaardigen momenteel een positie in de AEX-index, oftewel POSITIEF.
Stap 5: Wat is mijn fundamentele visie?
De voorgaande 4 stappen zeggen enkel iets over mijn risico-indicator. Echter, de belangrijkste vraag is of de belegging fundamenteel interessant gewaardeerd is? Is de AEX in dit specifieke voorbeeld niet overgewaardeerd? De fundamentele visie dient te prevaleren, niet de risico-indicator. De uitkomst van stap 5 kan er toe leiden dat de stappen 1 t/m 4 geheel overbodig zijn. U gaat toch niet al uw geld beleggen in aandelen die uzelf sterk overgewaardeerd vindt? Als een belegging volgens de eigen fundamentele visie overgewaardeerd is, dan mag de nadruk niet komen te liggen op de risico-indicator. Technische analyse is naar mijn mening altijd van ondergeschikt belang ten opzichte van de fundamentele analyse. Maar dit wil niet zeggen dat analyse van grafieken onzin is. Het is een prima hulpmiddel die, in combinatie met de fundamentele analyse, van sterk toegevoegde waarde kan zijn. Mijn huidige fundamentele visie is nog steeds negatief. De waarderingen van Nederlandse aandelen zijn naar mijn mening hoog en voornamelijk gebaseerd op het ruime monetaire beleid van centrale banken. Ik hecht voor het bepalen van de waardering veel waarde aan de zogenoemde CAPE-waarderingsmaatstaf. Deze Cyclically Adjusted Price-Earnings is door econoom Robert Shiller geïntroduceerd en zijn werk is met een Nobelprijs bekroond. In de berekening van zijn indicator/ratio wordt gebruik gemaakt van de gemiddelde winst over de afgelopen 10 jaar gecorrigeerd voor inflatie. Door het gebruik van een periode van 10 jaar wordt het effect van de economische cyclus op een bepaald moment verminderd. Voor meer achtergrond informatie over deze waarderingsmaatstaf verwijs ik u graag naar mijn economische visie publicatie met de titel “Carnaval op de beurs: polonaise” welke ik in week 6 van 2016 heb gepubliceerd.
Uit de afbeelding, gemaakt door Star Capital, blijkt de hoge waardering van Nederlandse aandelen op basis van de CAPE waarderingsmaatstaf. De relatief diep rode kleur ten opzichte van veel andere landen binnen Europa geeft dit aan. De CAPE-waarderingsmaatstaf voor Nederland noteerde per 30 juni 2017 op 22 volgens Star Capital. Maar eind 3de kwartaal is de CAPE gestegen naar 23,2. Dit is gelijk aan het wereldwijde gemiddelde. Dit gemiddelde wordt overigens flink scheef getrokken door de overdreven hoge waarderingen in de VS en Japan. De 2 zwaargewichten in de wereldindex. Nederland heeft een score van 26 op een totaal van 40 landen. Hoe hoger in de ranking des te hoger de waarderingen. Waarbij naast CAPE ook gebruik wordt gemaakt van koers-winstverhouding, koers-boekwaardeverhouding en koers-cashflowverhouding. Ook het dividendrendement wordt in de berekening van StarCapital betrokken.
Hoge waarderingen kunnen gerechtvaardigd zijn als toekomstige winsten fors gaan stijgen. Maar het verdisconteren van verwachtingen is omgeven door veel onzekerheden. Het is de vraag of de hoge verwachtingen omtrent de winst gaan uitkomen. Mochten de bedrijfswinsten de komende jaren inderdaad verder stijgen, wellicht zelfs meer dan nu wordt verdisconteerd, dan kunnen de beurskoersen ons positief verrassen. Het verleden leert dat beleggers vaak te optimistisch of te pessimistisch zijn. In de huidige fase lijkt er sprake van over-optimisme.
Fundamenteel gezien zijn de waarderingen van Nederlandse aandelen in historisch perspectief hoog. Ik blijf om die reden fundamenteel NEGATIEF.
CONCLUSIE:
Mijn kwartaalanalyse heeft momenteel de volgende status:
- Huidige status risico-indicator: POSITIEF
- Breedte van de trend: POSITIEF
- Betrouwbaarheid huidige golden cross: POSITIEF
- Lange termijn rendement obv risico-indicator: POSITIEF
- Fundamentele waardering: NEGATIEF
Ten opzichte van het vorige kwartaal heeft de trend van de AEX-index aan kracht gewonnen. Maar omdat mijn fundamentele visie nog steeds negatief is, blijven de vooruitzichten kwetsbaar. Het opwaartse potentieel is mijn inziens beperkt en de onderliggende risico’s zijn hoog. Een onderweging, een kleiner belang dan de strategische weging, in de AEX-index is op basis van de Golden Crosses beleggingsmethode de uitkomst. Maar hoeveel moeten wij onderwegen? Helemaal geen aandelen of toch een bepaald percentage van het belegbaar vermogen alloceren richting de AEX?
Dit is voor iedere belegger een persoonlijke afweging. Ik ben in mijn beleggingsbeleid voorstander van het beleggen in wereldwijde en/of regionale beleggingsfondsen en trackers. Ik heb mijn beleggingsmethode met de AEX-index toegelicht omdat dit veel beleggers zal aanspreken. Met mijn methodiek toon ik aan dat fundamentele analyse prima gecombineerd kan worden met een instrument uit de technische analyse. De positieve stand van mijn risico-indicator rechtvaardigt op zich een belang in de AEX-index, maar fundamentele waarderingen zijn hoog. Overdrijf dus niet, maar pas een onderweging toe ten opzichte van uw normweging als u mijn fundamentele visie deelt. De fundamentele analyse is een subjectieve waarderingsmethodiek. Mocht uzelf (subjectief) een positieve fundamentele visie hebben, dan is de huidige stand van mijn risico-indicator (objectief) een bevestiging van uw visie.
De Golden Crosses beleggingsmethode kan, zoals ik met 3 voorbeelden heb laten zien, ook worden toegepast op individuele aandelen. Maar dit levert een minder betrouwbaar beeld op waardoor de uitkomst minder zeker wordt. Individuele beleggingen hebben namelijk te maken met specifiek risico. Het is niet alleen de markt die van invloed is op de richting van de koersen, maar ook de relatieve prestaties van het bedrijf zelf. Dit is een extra risicocomponent. De meest lucratieve aandelen zijn de aandelen die continue, ieder kwartaal, in een golden cross noteren. Maar let op! Aan iedere golden cross komt een eind (denk aan DSM). De meest interessante golden crosses zijn die aandelen die voortdurend in een dead cross hebben genoteerd en recent zijn gedraaid naar een golden cross of sinds kort meer dan 3 aaneengesloten beursdagen boven het 200-daags voortschrijdend gemiddelde noteren. Vorig kwartaal schreef ik al dat de winnaars van gisteren wellicht de verliezers van morgen zullen zijn en vice versa. 2017 is tot nu toe een prima beursjaar voor de AEX. Echter, de rendementsverschillen tussen de bedrijven zijn groot. Zo stijgt bijvoorbeeld ASML met 43% en daalt Ahold met 15%.
