Economische visie: Terug naar de ruileconomie
Economie is in de basis het ruilen van goederen en diensten. Vroeger werd er iets gemaakt of werd een dienst geleverd en twee partijen ruilden vrijwel direct met elkaar. Geld bestond aanvankelijk niet.
Door de complexiteit van onze producten en diensten is van directe ruilhandel geen sprake meer. Geld werd uitgevonden om het ruilen makkelijker te maken. Door geld te introduceren in het economische handelssysteem konden goederen en diensten ook worden gewaardeerd. Ieder product of dienst heeft tegenwoordig een prijs. Daarnaast was een groot voordeel van geld dat je niet direct goederen of diensten hoefde te ruilen. Wanneer iemand iets verkocht dan kon het verkregen geld worden gespaard om vervolgens later te worden omgezet in een uitgave van een goed of dienst. De introductie van geld heeft het economische systeem aanmerkelijk efficiënter gemaakt. Eigenlijk zou je geld kunnen zien als een soort tegoedbon. A koopt bijvoorbeeld bij B een brood ter waarde van EUR 2. A maakt zelf auto’s ter waarde van EUR 20.000 per stuk. Gelijk oversteken c.q. directe ruilhandel zou dus niet eerlijk zijn. Eigenlijk zou A 10.000 broden moeten kopen zodat er gelijk kan worden overgestoken. Maar ja, brood is bederfelijk en wat moet je met zoveel brood? A had ook kunnen betalen met een tegoedbon van EUR 2. Als hij bij iedere betaling zo’n bon geeft, dan kan B bij het bereiken van 10.000 van dergelijke tegoedbonnen een auto kopen bij A. Dit klinkt allemaal heel simplistisch maar zo zou het geldsysteem eruit kunnen zien als er geen centrale bank zou bestaan die één herkenbare valuta in omloop brengt.
Door de eeuwen heen hebben wij ontdekt dat het verstandiger is om geld te ontwikkelen. Geld wat door iedereen geaccepteerd wordt en waarop iedereen vertrouwt. Dit punt hebben wij al geruime tijd geleden bereikt maar het ziet er naar uit dat dit verleden tijd wordt. Wij leven momenteel in een geglobaliseerde wereld waarbij landen of een groep van landen hun eigen valuta hebben. Binnen de landsgrenzen van zo’n muntunie gaat het meestal wel goed met het vertrouwen in geld. Maar in een geglobaliseerde wereld, waarbij men onderling met elkaars tegoedbonnen afrekent, treden fricties op wanneer de regels van geld aan de laars worden gelapt.
Landen handelen met elkaar. Landen die mogelijk een verschillende valuta hanteren. Via vraag en aanbod komen er wisselkoersen tot stand. Wisselkoersen die zouden kloppen wanneer er geen ongeoorloofde manipulatie van de geldhoeveelheid zou optreden. Er zijn allerlei internationale afspraken gemaakt over ons geld. Zonder deze afspraken zou ruilhandel tussen landen totaal ontsporen. Dit laatste is aan het gebeuren. Wij zitten midden in een slechte film waarbij regels met betrekking tot ons geld mondiaal aan de laars worden gelapt. Centrale banken van landen voeren een monetair beleid die alleen ten gunste van de eigen economie komt. Uiteraard zeer begrijpelijk maar wij leven in een mondiale dimensie. Als iedereen zich vooral bezighoudt met zelfbevoordeling, dan kan van eerlijke ruilhandel geen sprake zijn. Wij hebben een economische fase bereikt waarbij men elkaars tegoedbonnen niet meer vertrouwt. Wij ruilen goederen en diensten met elkaar waarbij sommige deelnemers structureel meer kopen dan verkopen en andersom. De balans tussen de tegoedbonnetjes is zoek. De wereld is jarenlang overspoelt met dollars omdat de Amerikanen structureel meer kopen dan verkopen. Zij betalen dit met dollars, hun tegoedbonnen. En de rest van de internationale handelspartners moeten dit maar accepteren.
Stel je voor dat, voor de introductie van geld en tegoedbonnen, A en B met elkaar zouden handelen. A koopt iedere dag een brood om van te leven maar B slaagt er door omstandigheden niet in om ook maar één auto te produceren. Is dat eerlijk? Het economische systeem is veel complexer maar in de basis komt het hier wel op neer. De 2 machtigste economieën hebben een hele scheve handelsbalans. De VS koopt veel meer bij China dan andersom. Ook Mexico en Canada zijn voor de VS zeer belangrijke handelspartners. Niet voor niets was er zoveel reuring om een wijziging van het handelsakkoord NAFTA.
Wie zijn schuld is het nu dat het tekort tussen China en de VS structureel is en momenteel zo hoog? Is een land verplicht om net zoveel te kopen bij de ander dan de ander bij hem doet? Is het verplicht dat B zijn auto bij A koopt, terwijl hij de auto van verkoper C veel mooier vindt? Het geld wat de VS aan China heeft betaald voor de aankoop van al haar producten is gedaan in dollars. Een dollar die de wereldreservemunt is. Een dollar die over heel de wereld wordt geaccepteerd. De Chinezen kunnen hun verdiende dollars dus gebruiken om bijvoorbeeld producten en diensten in Europa te kopen. Dat is toch economie? Dat geld die richting uitstroomt waarbij de productiefactoren het meest efficiënt worden ingezet en waarbij de producten van een dergelijk niveau zijn die de consument aanspreekt. Moet de Chinees verplicht worden om een Ford te rijden terwijl hij liever een BMW heeft? Moeten wij terug naar de ruileconomie waarbij sprake is van wederkerigheid? Waarbij er vrijwel direct wordt overgestoken tussen producten en diensten. Een systeem wat in de huidige complexe en geglobaliseerde wereld niet meer kan werken. Moeten wij, volgens Trump, terug naar een systeem waarbij Saoedi-Arabië voor vele miljarden aan Amerikaanse wapens koopt en waarbij de VS als tegenprestatie goederen en diensten bij Saoedi-Arabië afneemt?
Door het grote geld experiment van de afgelopen 10 jaar zijn de onderlinge verhoudingen nog schever geraakt. Er zijn over heel de wereld veel te veel tegoedbonnen bijgedrukt waarmee men de onderlinge handel afrekent. Echter, de basis van economie blijft de reële goederen- en dienstenstroom. Wij kunnen nog zoveel geld creëren in de wereld maar de werkelijke onderliggende economische theorieën worden hierdoor alleen maar verder uit het lood geslagen.
Ons financieel systeem kan niet zonder geld. Maar geldcreatie moet wel gedekt worden met een werkelijke tegenprestatie. Er kan niet structureel meer geld gecreëerd worden terwijl tegelijkertijd het betreffende land structureel meer koopt dan verkoopt. Tegoedbonnen kunnen eigenlijk alleen maar ingewisseld worden in de winkel die ze heeft uitgegeven. Wanneer tegoedbonnen worden uitgegeven door partij A, en B kan deze verzilveren bij C of anderen, dan ontstaat er het gevaar van een structurele disbalans. Als A dan ook nog gaan afdwingen dat B zijn bonnen niet mag verzilveren bij C, dan wordt het helemaal gevaarlijk. Denk bijvoorbeeld maar aan de sancties van de VS tegen Iran. De VS dwingt af dat andere handelspartners haar tegoedbonnen, haar dollars, niet mogen besteden bij Iran.
Het wordt er al helemaal niet makkelijker op als de waarde van de tegoedbonnen van A (VS) mede ontleent is aan een alliantie met D (Saoedi-Arabië). De afspraak, gemaakt begin jaren ’70, dat Saoedi-Arabië haar olie exporten alleen maar laat afrekenen tegen de tegoedbonnen van A. Vrijwel alle grondstoffen in de wereld worden afgerekend in dollars, terwijl de VS in de wereld niet bekend staat als exportland van grondstoffen. De hegemonie van de VS gaat heel ver en alle onevenwichtigheden in de wereld zijn de schuld van iedereen, volgens Trump en de VS, behalve die van henzelf.
De strijd om de tegoedbonnen is losgebarsten. Iedereen lijkt zich te realiseren dat er majeure veranderingen nodig zijn in ons huidige financiële systeem. Maar partijen lijken weinig zin te hebben in hervormingen, zeker niet wanneer het jouw economische positie schaadt. Het heeft er alle schijn van dat zolang er geen akkoord is over een nieuw systeem ieder land haar best doet om maximaal te profiteren van de manipulatie van het geldsysteem. Ruim monetair beleid heeft als goede eigenschap dat het op korte termijn een overvloed aan economische activiteiten oplevert.
Dit was de afgelopen 10 jaar het geval. Maar het heeft als negatieve eigenschap dat de geloofwaardigheid van het hele financiële systeem op lange termijn verdwijnt. Economische macht verkrijg je door innovatie, het efficiënt omgaan met alle productiefactoren, door goede hoogwaardige scholing en het aangaan van eerlijke handelsrelaties. De huidige handelsbetrekkingen zijn sterk gefrustreerd geraakt. Elkaars geld wordt gewantrouwd. De geglobaliseerde handelswereld gaat een spannende tijd tegemoet. Zorg dat uw tegoedbonnen hun waarde niet verliezen. Voordat je het weet zijn wij weer ouderwets aan het ruilen. Economie, politiek en geld, het is allemaal vervlochten met elkaar en super complex en kwetsbaar.
